Het participatiemodel van de Scholierenkoepel

Leerlingenparticipatie is samen school maken. Leerlingen die geen mening hebben over wat er op en rond de school gebeurt, moeten nog geboren worden. De kunst bestaat erin om die meningen op een goede manier te verzamelen en er dan mee aan de slag te gaan. Bij de Scholierenkoepel ontwikkelden we daarvoor een model van mee-weten, mee-denken, mee-beslissen en mee-doen.

Waarom werken met en aan inspraak?

Wist je dat scholen (wettelijk) verplicht zijn om te werken aan leerlingenparticipatie? Het participatiedecreet zegt dat iedere school ervoor moet zorgen dat leerlingen hun mening kunnen geven.

Investeren in leerlingenparticipatie levert heel wat directe en indirecte voordelen op voor de leerlingen én voor de school, zo blijkt zowel uit onderzoek als uit onze ervaringen. Leerlingen oefenen vaardigheden en competenties die ze op school, maar ook later als burger in de maatschappij, nodig hebben. Echte participatie verhoogt ook de motivatie en het welbevinden en heeft daardoor invloed op de leerprestaties. De lessen worden beter wanneer een leerkracht luistert naar leerlingen. Een school- of organisatiebeleid dat participatief tot stand komt, is meer gedragen en geeft minder weerstand, waardoor de school beter functioneert.

Betekent dat de leerlingen dan baas zijn? Werken aan leerlingenparticipatie betekent niet dat je participatie van volwassenen minder serieus neemt. De mening van de leerkracht of directie blijft even belangrijk. Leerlingen geven je de kans om de zaken vanuit een andere, verfrissende blik te bekijken. Daarom staat het woord ‘mee’ expliciet in ons participatiemodel. Samen school maken, weet je wel.

‍

Wat is het participatiemodel van de Scholierenkoepel? 

Wij ontwikkelden op basis van onze jarenlange ervaring op scholen en een aantal bekende participatiemodellen (de participatieladder, het participatiecontinuüm & de participatiepiramide) een eigen model. Participatie is geen kwestie van alles of niets. Er zijn verschillende vormen mogelijk waarbij leerlingen aandeel willen of krijgen. De Scholierenkoepel onderscheidt vier vormen van participatie: mee-weten, mee-denken, mee-beslissen en mee-doen.

Mee-weten is de eerste vorm en tegelijk ook de voorwaarde voor de drie andere vormen. Alleen als ze goed geïnformeerd zijn, kunnen leerlingen goed participeren. Dat kan via een vaste slide op het scherm aan het secretariaat bijvoorbeeld, die aankondigt waar en wanneer je de leerlingenraad kan vinden. Of  het kan doordat de leerlingenbegeleider ook aanwezig is tijdens klasgesprekken rond welbevinden om zo meteen duiding te geven. 

Veel leerlingen hebben een mening over wat er op school gebeurt en die willen ze graag delen. Of ze hebben eigen ideeën en willen mee-denken, bv. tijdens een brainstorm over het nieuwe pestbeleid of een bevraging over het evaluatiesysteem.

Anderen zijn benieuwd naar wat er met die meningen en ideeën gebeurt. Zij willen deel uitmaken van het beslissingsproces en kunnen dus mee-beslissen, bijvoorbeeld als lid van de werkgroep die met de resultaten van een enquête aan de slag gaat. Of door feedback te geven wanneer de architect de plannen voor het nieuwe schoolgebouw komt voorstellen.

Leerlingen kunnen ook een rol spelen in het implementeren van een beslissing of meewerken aan een actie, zij gaan mee-doen. Zij kunnen de nieuwe fietsenstalling leuk inrichten of de nieuwe banken op de speelplaats in elkaar steken.

Belangrijk in elke vorm van participatie, en toch vaak over het hoofd gezien, is terugkoppeling. Hou leerlingen op de hoogte: Hoe kunnen ze hun stem laten horen? Welke hulp heb je nodig? Wat gaat er met hun ideeën gebeuren? Zo maak je iedere keer de participatie zichtbaarder waardoor het draagvlak en de interesse hiervoor kan groeien.

Tot slot, nog dit: leerlingen die ervoor kiezen om niet mee te doen nadat ze geïnformeerd zijn (mee-weten), zijn ook belangrijk in het participatieproces. Vraag hen waarom ze niet meedoen, want dit kan waardevolle informatie opleveren.

Wat moet je weten voor je aan de slag gaat?

• Respecteer verschillen in betrokkenheid: Elke leerling is anders. Niet iedereen die mee nadenkt, wil daarna ook mee verder beslissen of mee het plan gaan uitvoeren. Waar, hoe en welke leerlingen je betrekt is afhankelijk van het onderwerp, de beschikbare tijd, de relevantie van het onderwerp… . Om hierin knopen door te hakken, kan je ook aan leerlingen vragen hoe zij zelf hun rol zien.

• Geloof in de expertise van leerlingen: Leerlingen zijn ervaringsdeskundigen. Hun mening is essentieel om te komen tot een kwalitatief schoolbeleid. Zorg dat je als schoolteam in hun waarde en inzichten gelooft.

• Maak participatie zichtbaar en structureel: Leerlingenparticipatie start vaak in de dagelijkse omgang. Het zijn eerst die kleine informele contacten tussen leerlingen en leerkrachten of directie die andere participatie-initiatieven geloofwaardig maken: scholieren weten dat de school het meent. Maar als school moet je uiteraard ook zorgen voor formele initiatieven zoals inspraakmomenten, een leerlingenraad, verbetergroepen… . Zo bouw je voor leerlingen de garantie in dat je naar hun mening luistert.

• Bied ondersteuning: Dit gaat dan bijvoorbeeld over tijd bij begeleiders, maar ook bij leerlingen om initiatieven te nemen. Het gaat over het geven van informatie, budget, materiaal en eventueel een lokaal om in samen te komen. De school bepaalt de grenzen, maar is ook verantwoordelijk om mogelijkheden te scheppen.

• Begin klein of ga er vol voor: Je hoeft niet meteen alles op zijn kop te zetten. Je kan klein beginnen of er meteen volledig voor gaan. Zolang je het maar doet vanuit een oprechte betrokkenheid.

‍

Hoe ga je hiermee aan de slag? 

Eerst bepaal je het thema waarrond je wilt werken. Is het een thema/vraag afkomstig van het schoolteam? Of ga je luisteren bij de leerlingen wat hen bezighoudt? Afhankelijk van het thema kan je op school- of klasniveau leerlingen betrekken. 

Hieronder vind je een aantal werkvormen of leuke ideeën die andere scholen voor jou getest hebben.

‍

Tot slot geven we graag nog deze overlegtips mee!

‍

Bekijk ons aanbod voor jouw school of organisatie of neem contact op voor begeleiding op maat.